“Aşırma”(intihal), herhangi bir düşünceyi, görüşü hiçbir kaynak bildirmeden ve atıfta bulunmadan bilinçli olarak ya da farkında olmadan kullanmak, kendimize aitmiş gibi çalışmamıza dahil etmektir. İngilizce ‘plagiarism’ teriminin Türkçe karşılığı olup ‘bir çeşit akademik yolsuzluk’ olarak da ifade edilebilir [1].
Sıkça karşılaşılan bazı intihal nedenleri aşağıda özetlenmiştir [1,2,3].
♦ Yazarken kullanılan kaynak ile birebir cümleler kullanmak,
♦ Yazıyı para ödeyerek veya ödemeyerek, başkasına yazdırmak,
♦ Atıfta bulunmadan veya hatalı atıfta bulunarak başkalarının fikirlerini kullanmak ve o fikir üzerine kendi çalışmasını inşa etmek,
Enstitümüz Tez Yazım Kılavuzunda da belirtildiği gibi kaynak düzenlenmesi AMA/JAMA stilinde gerçekleştirilmelidir. Ayrıca Tez Yazım Kılavuzunda bu düzenleme ile ilgili örnekler de bulunmaktadır.
♦ Kendi çalışmanıza atıfta bulunmamak,
Daha önce sizin tarafınızdan yazılmış bir metin kaynak olarak kullanıldığında da ilgili kaynağa atıfta bulunmak gerekmektedir.
♦ Başka bir kaynaktan bilerek veya farkında olmayarak kopyalama yapmak.
♦ Özellikle internetten doğruluğu kesin olmayan, kaynağı net olmayan bilgileri kendi fikrimizmiş gibi kullanmaktır.
İntihal örnekleri:
Orijinal metin
Dünya pamuk üretiminin; ihtiyacı karşılayabilir düzeyde kalması için verimin arttırılması üzerine çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Kuraklığa, çeşitli hastalıklara ve zararlılara dayanıklı çeşitlerin eldesi için klasik ıslah yöntemlerinin yanı sıra in vitro çoğaltım teknikleri kullanılarak yürütülen gen aktarımı çalışmaları da oldukça önem kazanmaktadır [4].
Kaynaktan birebir alınmış cümleler kullanılarak yapılan intihal
Dünya pamuk üretiminin; ihtiyacı karşılayabilir düzeyde kalması için verimin arttırılması üzerine çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Çeşitli hastalıklara, zararlılara ve kuraklığa dayanıklı çeşitlerin eldesi için klasik ıslah yöntemlerinin yanı sıra in vitro çoğaltım teknikleri kullanılarak yürütülen gen aktarımı çalışmaları da oldukça önem kazanmaktadır.
Küçük parçaları alıp karıştırarak kullanmak suretiyle yapılan intihal
Klasik ıslah yöntemlerinin yanı sıra in vitro çoğaltım teknikleri kullanılarak kuraklığa, çeşitli hastalıklara ve zararlılara dayanıklı çeşitlerin eldesi için yürütülen gen aktarımı çalışmaları da oldukça önem kazanmaktadır. Verimin arttırılması üzerine Dünya pamuk üretiminin; ihtiyacı karşılayabilir düzeyde kalması için çeşitli çalışmalar yürütülmektedir.
Bir paragraf içerisinde sadece bir iki kelimenin yerini değiştirerek kendi cümlelerinizmiş gibi yazmak intihaldir. Doğru kullanım bu paragraftan anlaşılanın özetlenmesi ya da birebir alınan cümlelerin tırnak içerisine alınarak, atıf yapılan kaynağın verilmesidir.
İntihali önlemek amacıyla alınabilecek önlemler [1,2,3]:
♦ “Bir yazıyı yazmaya başlamadan önce, hazırlık safhasında yaptığımız araştırma esnasında, başkalarının fikirlerini not alırken yanlarına işaret koymak”,
Basılı olmayan yayınlar için çeşitli .pdf okuyucu programlar (adobe reader, nuance vb.) kullanılarak alıntılanmak istenilen kısımları not etmek mümkündür.
♦ Yazım aşamasında orijinal kaynaktan bağımsız olarak kendi cümlelerimizi kullanmak ve daha sonra orijinal kaynakla yeniden karşılaştırmalar yapmak. “Değiştirilemeyen veya aynen kalmasını istediğimiz ifadeleri tırnak içine alarak göstermek”,
♦ Bu şekilde doğrudan bir parçayı alıntı yapmaktansa o parçadan çıkarılan anlamın dolaylı yoldan yazılması.
Kaynaktaki bilgilerin eleştirel gözle incelenip, bilgiler arasında kurulan ilişkinin kendi sözcüklerimizle ifade edilmesi gerekmektedir.
♦ iThenticate, Turnitin, SafeAssignment, Docol©c, Urkund, Copycatch, WCopyfind, Eve2 (Essay Verification Engine), GPSP – Glatt Plagiarism Screening Program, MOSS – a Measure of Software Similarity ve Jplag gibi intihal engelleme programları kullanılarak farkında olmadan gerçekleştirilen intihalin engellenmesi.
Bu yazılımlar içerisinde en fazla bilinenleri WCopyfind ve Turnitin’dir. Turnitin web tabanlı bir yazılım olmasına rağmen ücretlidir. Kullanıcının öncelikle sisteme kaydolup, bir profil oluşturması gerekmektedir. Bu sayede 50’den fazla ülkede kullanılan program; 5 milyardan fazla sayfa, binlerce kitap ve öğrenci ödevlerini tarayabilmekte ve bir karşılaştırma raporu hazırlamaktadır [3].
Turnitin programı Ankara Üniversitesi Kütüphane ve Dökümantasyon Başkanlığı tarafından verilen kullanıcı hesabı ile, iThenticate programı ise TÜBİTAK Ulakbim üzerinden ankara.edu.tr uzantılı eposta adresi ile kayıt olmak suretiyle ücretsiz olarak kullanılabilmektedir.
İntihalin anlaşılması için dikkat edilmesi gereken hususlar [1,2,3]:
♦ İntihal pek çok sefer “kes-yapıştır” yöntemiyle gerçekleştirilir. Bu nedenle cümleler arası zaman farklılıkları (-mış, -dı), yazı fontundaki farklılıklar (Calibri, Times New Roman) ve kaynak yazımında farklı yöntemlerin (AMA/JAMA) kullanılması intihalin anlaşılmasında etkindir.
♦ İntihalin anlaşılmasında bir diğer önemli belirteç ise eski kaynakların kullanılmasıdır. Hazırlanılan yazıda daha ziyade son yıllarda yapılan çalışmalara atıfta bulunulmalıdır. Ancak yazıda eski kaynaklar yoğun kullanılmışsa derleme makaleden bir alıntının yanlış kullanım ihtimali yüksektir ve intihal ile daha sık karşılaşılır.
Öğretim Üyeleri için tavsiyeler [1,2,3]:
♦ Öğrenciler tarafından getirilen tez, seminer ve ödevlerin içerik ve anlatımının yanı sıra intihal açısından da dikkatle kontrol edilmesi, atıf ve kaynak gösterimindeki hataların da tespitine özen gösterilmesi (gerekirse çeşitli arama motorları ve intihal önleme programları vasıtasıyla taramaların yapılması)
♦ “Özellikle yabancı öğrencilerin başkasının materyalini kopya etmekte bir sorun görmedikleri, uygun atıf kurallarının gereğini ve bir metni anlayarak yorumlama ile kopyalama arasındaki farkı anlayamadıkları tespit edilmiştir [2]. ” Aynı kaynağa göre bu sorunun temeli intihalin Batı ülkeleri dışında kabul edilebilir olarak görülmesidir. Bu nedenle yabancı öğrenciler için de yayın etiği bilincinin geliştirilmesi hususunda özel bir çaba sarf edilmesi gerekmektedir.
İntihalin önlenmesi için pek çok ülkede farklı uygulamalar geliştirilmiştir. Çin’de 2007 yılında “Bilim ve Ahlak Komitesi” kurulmuştur. Pakistan’da intihalle suçlanan akademisyenlerin para yardımı kesilmekte, ABD’de ise lisansüstü eğitime başlayan öğrencilere intihal yapmamak da dahil bilimsel etik üzerine bir sözleşme imzalatılmaktadır. Ülkemizde TÜBİTAK bünyesinde “Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu” kurulmuştur [3]. Bütün bunlar intihali bütünüyle önleyemese de duyarlılığın arttırılması hususunda oldukça önemlidir. Ülkemizde buna ek olarak intihalin caydırıcılığının arttırılması için hukuki yaptırımlar getirilmiştir. TBMM Adalet Komisyonu’nun 07.11.2007 tarihinde benimsenen yasa tasarısına göre “başkasına ait bir esere kendi eseri olarak ad koyan kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasına” mahkum edilmektedir [3].
“Yükseköğrenim düzeyine gelen pek çok öğrencinin araştırma aşamalarının neler olduğu, araştırma konusu ile ilgili kaynakları nereden nasıl araştıracağı, erişilen kaynaklardan seçilen bilginin özümsenerek nasıl raporlaştırılıp sunulacağı, nasıl kaynak gösterileceği konusunda sorunları vardır”[2]. Etik ihlallerinin artmasını önlemek için bu alışkanlıkların eğitimin ilk yıllarında kazandırılmış olması gerekmektedir. Bu nedenle Enstitümüz bünyesinde açılan “Etik, Araştırma Metodolojisi, Proje ve Bilimsel Yayın Hazırlama Teknikleri” gibi dersler vasıtasıyla bu sorunun önüne geçilmeye çalışılmaktadır. Bu sayede öğrencilerin bilimsel yayın etiği hususunda bilgi sahibi olması amaçlanmaktadır.
İntihal konusunda Biyoteknoloji Enstitüsü’nün arkasında durduğu ilkeler şüphesiz evrensel yayın etiği kriterleridir. Buna göre özellikle öğrencilerimize rehber olması amacı ile bu ilkelerde temel evrensel kaynaklara aşağıdaki bağlantılardan ulaşılabilir:
YÜKSEKÖĞRETİM KURULU BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ YÖNERGESİ
Commitee on Publication Ethics (COPE)
Vancouver Protokolü
iThenticate ve Turnitin için hesap talebinde bulunulmak isteyenler aşağıdaki web sitelerinden faydalanabilirler.
http://kutuphane.ankara.edu.tr/?slider=ithenticate-akademik-intihal-engelleme-programi
http://kutuphane.ankara.edu.tr/?slider=turnitin-intihali-engelleme-programi
Kaynaklar
1) Serengil Y., İntihal, Üniversite ve Toplum, Mart 2006, Cilt 6, Sayı 1. Erişim tarihi: 11.11.2015. http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=264
2) Uçak N. Ö., Öğrencilerin İntihal Algısı, Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, s:173-181. Erişim tarihi: 11.11.2015.
http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/U{2985c9a18dc76191f8f94d292044ec17873a8b24d32cf90ffcbc0ede7f12e1ad}C3{2985c9a18dc76191f8f94d292044ec17873a8b24d32cf90ffcbc0ede7f12e1ad}A7ak.pdf
3) Uçak N. Ö., Birinci H. G., Bilimsel etik ve intihal, 2008, Türk Kütüphaneciliği 22,2. 187-204. Erişim tarihi: 11.11.2015. https://biotek.ankara.edu.tr/files/2070-4099-1-PB.pdf
4) Yalçın G., Farklı Pamuk Çeşitlerinde In Vıtro Sürgün Rejenerasyonu, 2013, Ankara Üniversitesi Biyoteknoloji Enstitüsü Temel Biyoteknoloji A.B.D. Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
